α) ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ
Η παρακέντηση και βιοψία δια λεπτής βελόνης FNA (Fine needle aspiration) είναι μία αξιόπιστη εξέταση για να διαγνώσει ασθενείς με καρκίνο του θυρεοειδούς, μειώνοντας σημαντικά τον αριθμό των ασθενών που οδηγούνται στο χειρουργείο.
Ποιος είναι ο σκοπός της;
Είναι απλή, ασφαλής, και ακριβής μέθοδος για την διάγνωση κακοήθων αλλοιώσεων του θυρεοειδούς αδένα και η πιο οικονομική διαγνωστική εξέταση. Η συνολική ευαισθησία είναι περίπου 83% και η ειδικότητα περίπου 92%. Εντούτοις αυτά τα νούμερα μπορούν να αυξηθούν σημαντικά όταν ο κατά την διάρκεια της FNA παρευρίσκεται και ο ιατρός κυτταρολόγος και κατά συνέπεια μπορεί να αξιολογήσει αμέσως το υλικό. Η κύρια ένδειξη της FNA είναι ένας μονήρης όζος ή ένα κυρίαρχο οζίδιο σε πολυοζώδη βρογχοκήλη. Μόνο ένα μικρό ποσοστό οζιδίων είναι κακοήθη (περίπου 5%).
Πώς εκτελείται η εξέταση;
Η παρακέντηση γίνεται με λεπτή βελόνη κάτω από την καθοδήγηση του υπερηχογραφήματος που διενεργεί ο ιατρός ακτινολόγος. Δεν χρειάζεται αναισθησία και προκαλεί ελάχιστο πόνο. Ο ιατρός εντοπίζει τον όζο που χρειάζεται παρακέντηση με το υπερηχογράφημα και έτσι εύκολα μπορεί να κάνει παρακέντηση του όζου με την βελόνα να πάρει δηλαδή αρκετά κύτταρα τα οποία μετά εξετάζονται κάτω από το μικροσκόπιο για να δούμε αν υπάρχουν στοιχεία κακοήθειας.
Χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία;
Ο ασθενής θα πρέπει για τρείς ημέρες να μην έχει λάβει ασπιρίνη. Στην περίπτωση που βρίσκεται υπό αντιπηκτική αγωγή (sintrom κτλ.) γίνεται τροποποίηση της αγωγής για τρείς ημέρες.
β) ΛΕΜΦΑΔΕΝΩΝ
Η παρακέντηση λεμφαδένα με λεπτή βελόνη (FNA) είναι ο πλέον αξιόπιστος τρόπος για επιβεβαίωση ή αποκλεισμό παρουσίας καρκίνου.
Η παρακέντηση γίνεται υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση, δηλαδή με συνεχή παρακολούθηση της βελόνας με υπέρηχο, ώστε να εξασφαλίζεται:
α) ασφάλεια από πιθανή κάκωση παρακείμενων δομών,
β) λήψη υλικού από τον λεμφαδένα και όχι από τον παρακείμενο φυσιολογικό ιστό.
Η FNA με υπερηχογραφική καθοδήγηση σήμερα είναι πια αποδεκτή σαν η πλέον ανώδυνη, χαμηλού κόστους σε σχέση με την ανοικτή βιοψία, εύκολη, ανεκτή από τον ασθενή, τραυματίζοντας ελάχιστα και με σπανιότατες επιπλοκές (αιμορραγία, οίδημα και φλεγμονή). Αν η παρακέντηση γίνει σωστά, η ευαισθησία της ξεπερνάει το 95%, ενώ η ειδικότητα είναι πάνω από 90% (ανάλογα με την ιστολογική διάγνωση).
γ) ΜΑΣΤΟΥ
Η παρακέντηση μαστού με λεπτή βελόνη (FNA) είναι ευρέως αποδεκτή διαγνωστική μέθοδος, που έχει αντικαταστήσει σε πολλές περιπτώσεις την ανοιχτή χειρουργική βιοψία και έχει καταστήσει δυνατό τον καθορισμό της οριστικής θεραπείας προεγχειρητικά.
Ψηλαφητές αλλοιώσεις μπορούν να παρακεντηθούν με λεπτή βελόνη (23G ή μικρότερη), ενώ είναι δυνατή η παρακέντηση ακόμη και μικρότερων, μη ψηλαφητών αλλοιώσεων, με τη βοήθεια της υπερηχογραφικής απεικόνισης.
Η κυτταρολογική εξέταση του δείγματος αποτελεί αξιόπιστη μέθοδο προεγχειρητικής εκτίμησης της βιολογικής συμπεριφοράς ενός ογκιδίου του μαστού.
Τα αποτελέσματά της επηρεάζουν σημαντικά τη μετέπειτα θεραπευτική παρέμβαση, μειώνοντας δραστικά τον αριθμό των ασθενών που υποβάλλονται τελικά σε χειρουργική επέμβαση.
Από το σύνολο των ογκιδίων του μαστού, μόνο ένα μικρό ποσοστό είναι κακοήθη, ωστόσο οι υπόλοιπες (πλην της κυτταρολογικής) εξετάσεις που μπορούν να εφαρμοστούν για διαγνωστικούς σκοπούς (μαστογραφία, υπερηχογράφημα, ψηλάφηση), δεν μπορούν να διαφοροδιαγνώσουν με ασφάλεια τις καλοήθεις από τις κακοήθεις μορφές. Ο ρόλος της κυτταρολογικής εξέτασης στην αρχική διαγνωστική προσέγγιση είναι κατ’ αρχήν να επιβεβαιώσει την πρωτοπαθή προέλευση της νόσου, να αποκλείσει τυχόν μεταστατική νόσο ή κάποια ειδική φλεγμονή και τέλος, να προσδιορίσει τη βιολογική συμπεριφορά του υπό εξέταση ογκιδίου.
Χρησιμοποιούμενη με τον κατάλληλο τρόπο, η κυτταρολογική εξέταση μπορεί να χρησιμεύσει στη διάκριση των αλλοιώσεων εκείνων που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης-χειρουργικής εξαίρεσης και ιστολογικής ταυτοποίησης και να μειώσει σημαντικά τις άσκοπες χειρουργικές επεμβάσεις.
Η εκτέλεση και η ερμηνεία της FNA απαιτούν επαρκή εκπαίδευση και πείρα. Συνολικά, η FNA μαστού είναι εξαιρετικά επιτυχής, με ευαισθησία που κυμαίνεται στο 80%-100% και ειδικότητα >99%.
Οι κλινικές ενδείξεις της FNA μαστού περιλαμβάνουν:
- τη διάγνωση φλεγμονωδών παθήσεων, πρωτοπαθών
νεοπλασμάτων (δ.δ. καλοήθων - κακοήθων αλλοιώσεων), δευτεροπαθών ή μεταστατικών όγκων (συμπεριλαμβανομένων αιματολογικών κακοηθειών), άτυπων επιθηλιακών αλλοιώσεων (απαιτούν περαιτέρω έλεγχο) ή υποτροπής καρκίνου μαστού, και - τη θεραπεία απλών/φλεγμονωδών κύστεων (η κένωση της κύστης είναι και θεραπευτική).
Τα πλεονεκτήματα της FNA συνοψίζονται στα παρακάτω:
- Χαμηλό κόστος.
- Είναι ελάχιστα τραυματική τεχνική (οργανικά και ψυχολογικά).
- Είναι καλά αποδεκτή από ιατρούς και ασθενείς.
- Παρέχει γρήγορο και αξιόπιστο αποτέλεσμα.
- Βοηθά στον προεγχειρητικό σχεδιασμό της θεραπείας.
- Μπορούν να εφαρμοστούν ανοσοκυτταροχημικοί ή μοριακοί δείκτες.
- Εκτιμώνται πολλά οζίδια/αλλοιώσεις.
- Διαφοροδιαγιγνώσκει μαστίτιδα από φλεγμονώδες καρκίνωμα και ενδομαστικούς λεμφαδένες από επιθηλιακές αλλοιώσεις, ιδιαίτερα στην περιοχή της ουράς του μαστού.
- Αποφεύγεται η ανοιχτή βιοψία σε μη νεοπλασματικές αλλοιώσεις, σε ανεγχείρητους ή υποτροπιάζοντες καρκίνους.
- Ανακουφίζει την ασθενή μετά την κενωτική παρακέντηση κύστης.
- Παρέχει ακριβή και γρήγορη εκτίμηση της υποτροπής σε τοπικά αναπτυσσόμενους καρκίνους (ιδίως υποτροπή στο θωρακικό τοίχωμα) για καλύτερη σταδιοποίηση του όγκου
Στο ιατρείο, η διενέργεια της παρακέντησης γίνεται πάντα με παρουσία ειδικού με πολυετή εμπειρία κυτταρολόγου, με σκοπό την μείωση της πιθανότητας ανεπαρκούς δειγματοληψίας.
Όλες οι απαντήσεις των παρακεντήσεων εκδίδονται κατόπιν μελέτης στο μικροσκόπιο.